تبیین آفرینش از منظر فلسفه و کلام اسلامی و بررسی تطبیقی آن بر اساس قرآن

چکیده : این پژوهش بر محور "تبیین آفرینش از منظر فلسفه و کلام اسلامی و بررسی تطبیقی آن با قرآن کریم" نگاشته شده است . مساله اصلی در این پژوهش آن است که آفرینش جهان را از منظر کلام اسلامی ( نظریه خلق از عدم ) و از منظر فلسفه اسلامی ( نظریه فیض ) تبیین نموده ، ضمن تبیین دیدگاه قرآن در مساله آفرینش ، در تحلیل نهایی به بررسی تطبیقی این دو دیدگاه با قرآن کریم بپردازد. تاکید در تبیین دیدگاه فلاسفه بر صدرالمتالهین و در تبیین دیدگاه قرآنی، بر المیزان است . دو تفسیر از شیعه ( تبییان و مجمع البیان ) و دو تفسیر از اهل تسنن ( مفاتیح الغیب و کشاف ) در کنار المیزان ، به صورت جامع ، و تفاسیر دیگر، به صورت پراکنده مورد استفاده قرار گرفته است . این پژوهش ، از حیث روش ، تلفیقی از دو روش تکوین تدریجی مفاهیم و نظریات و مطالعه نظام های فلسفی و کلامی است . حاصل پژوهش آن است که از آیات کلام الله مجید ، چه آیاتی که دلالت بر آفرینش تدریجی آسمان ها وزمین دارد و چه آیاتی که به صورت مطلق ، دلالت بر آفرینش ابداعی حق تعالی نسبت به موجودات دارد ، نمی توان به صورت قطعی، هیچ یک از نظریات "خلق از عدم" و "فیض " را بر دیگری ترجیح داد ، جز اینکه با ملاحظه قواعد عقلی و شواهد قرآنی و التزام به انسجام مجموعه آموزه های اعتقادی ، می توان احتمال ترجیح نظریه فیض بر نظریه خلق از عدم را تقویت نموده ، با پذیرش حرکت در جوهر اشیاء ، دیدگاه صدرالمتالهین را در حدوث زمانی ، بر دیگر دیدگاهها ، ترجیح دهیم .